آمار
| تعداد نشریات | 36 |
| تعداد شماره‌ها | 1,176 |
| تعداد مقالات | 8,477 |
| تعداد مشاهده مقاله | 6,544,560 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 3,709,195 |
تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مقطع متوسطه اول از حیث توجه به نقش زن: حاکمیت رویکرد اسلامی یا فمینیسم | ||
| فصلنامه فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده | ||
| دوره 17، شماره 58، اردیبهشت 1401، صفحه 159-181 اصل مقاله (1.16 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| نویسندگان | ||
| محدثه اسماعیل زاده1؛ بهروز مهرام* 2؛ هادی وکیلی3 | ||
| 1کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| 2نویسنده مسئول: دانشیار، گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران | ||
| تاریخ دریافت: 18 بهمن 1399، تاریخ بازنگری: 15 دی 1400، تاریخ پذیرش: 01 بهمن 1400 | ||
| چکیده | ||
| این پژوهش با هدف بررسی محتوای کتاب‌های درسی مقطع متوسطه اول از حیث مواجهه دیدگاه‌های فمینیستی با هویت بخشی جنسیتی برای دانش‌آموزان و مقایسه آن با رویکرد اندیشمندان اسلامی انجام شد. دیدگاه‌های فمینیستی مورد مطالعه، شامل رویکردهای رادیکال[1]، لیبرال، مارکسیسم ـ سوسیالیسم و پست مدرن بود. روش پژوهش، تحلیل محتوا و قلمرو پژوهش، تمامی کتاب‌های درسی با موضوع علوم انسانی بود. کتاب‌های مورد بررسی، شامل 4296 صفحه بود که به صورت تمام شماری مورد مطالعه قرار گرفتند. واحدهای زمینه را پاراگراف و تصویر و واحد ثبت را مضامین آن‌ها تشکیل داد. یافته‌های پژوهش نشان داد نوع نگاه به زن و نقش‌های اجتماعی زنان در کتاب‌های درسی، بیشتر معطوف به نگاه اندیشمندان اسلامی بوده و این نوع نگاه به طور معناداری بیشتر از نگاه‌های مبتنی بر دیدگاه‌های فمینیستی است؛ با این وصف در کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی، کار و فناوری و عربی، دیدگاه‌های فمینیستی غلبه داشتند. بیشترین میزان توجه در دیدگاه‌های فمینیستی هم به ترتیب به دیدگاه مارکسیسم ـ سوسیالیسم و دیدگاه لیبرال اختصاص داشت. کتاب‌های تفکر و سبک زندگی، کار و فناوری و فرهنگ و هنر، دارای کمترین کدهای جنسیتی بود. بازتعربف نقش‌های اجتماعی مبتنی بر ویژگی‌های جنسیتی و برگرفته از آموزه‌های دینی از توصیه‌های پژوهش حاضر است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فمینیسم؛ زن؛ تحلیل محتوا؛ کتاب‌های درسی | ||
| مراجع | ||
|
آبوت، پاملا؛ والاس، کلر. (1376). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی (نگرش‌های فمینیستی). ترجمه مریم خراسانی و حمید احمدی. تهران: دنیای مادر.
آهی، محمد. (1395). «گفتمان قرآن در ابعاد حضور اجتماعی زن». زن در فرهنگ و هنر، 8 (4): 539-556.
اپل، مایکل. (1389). برنامه‌ریزی درسی محتوا، صورت و سیاست پاسخگو. ترجمه مصطفی شریف. در برنامه درسی گفتمان نظریه، پژوهش و عمل برنامه درسی نو مفهوم‌گرا (ص 95-113). اصفهان: جهاد دانشگاهی.
ایمان، محمدتقی. (1388). مبانی پارادایمی روش‌های کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باردن، لورنس. (1374). تحلیل محتوا. ترجمه محمد سرخابی و ملیحه آشتیانی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
بدوی، فاطمه. (1389). «بررسی روابط همسران در سینمای ایران و سنجش آن بر اساس اصول و معیارهای اسلامی» (دهه 1388-1378). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
برک، لورا. (1390). روان‌شناسی رشد، ، ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشرارسباران.
بستان، حسن. (1389). اسلام و تفاوت‌های جنسیتی در نهادهای اجتماعی. تهران: دفتر امور بانوان وزارت کشور. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بیابانگرد، اسماعیل. (1388). روش‌های تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی (1ج). تهران: نشر دوران.
پیشگاهی فرد، زهرا و قدسی، امیر. (1389). «نظریه‌های فرهنگی فمینیسم و دلالت‌های آن بر جامعه ایران». زن در فرهنگ و هنر. 1، 3: 109- 132.
تاج مزینانی، علی‌اکبر و حامد، مهدیه. (1390). «بررسی تحول فرهنگ جنسیتی در کتب درسی». علوم اجتماعی، 64: 74-103.
تانگ، رزمری. (1393). نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی. ترجمه منیژه نجم عراقی. تهران: نشر نی.
توحیدی، احمدرضا. (1379). بررسی جنبش فمینیسم در غرب و ایران. دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد (پدیدآورنده)، مصاحبه‌ها و خلاصه مقالات همایش اسلام و فمینیسم. همایش اسلام و فمینیسم، اسفند 3-4، (ص 161-188). مشهد: دانشگاه فردوسی.
جمشیدی، اسدلله؛ عزیزی کیا، غلامعلی؛ زارع، حسن و طاهری، احمد. (1388). زن در فرهنگ و اندیشه اسلامی: جستاری در هستی شناسی زن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
جوادی آملی، عبداله. (1386). زن در آینه جمال و جمال الهی. تهران: اسراء.
حاضری، علی‌محمد؛ احمدپورخرمی، علیرضا. (1391). «بازنمایی جنسیت در کتب فارسی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان در سال تحصیلی 89-1388». زن در توسعه و سیاست، 10، 3: 75-96.
حسینی‌زاده، علی و شرفی جم، محمدرضا. (1392). «نقد و بررسی اصول تعلیم و تربیت فمینیسم لیبرال از دیدگاه اسلام». پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 18: 25-50.
دریق گفتار، سمانه. (1392). بررسی چگونگی بازنمایی زن در متون دو دوره کشف حجاب و ترویج حجاب در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
دلاور، علی. (1382). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
دولتی، غزاله؛ حسینی اکبر نژاد، هاله و حسینی اکبر نژاد، حوریه. (1388). بررسی مبانی فلسفی، اخلاقی، کلامی و آثار علمی فمینیسم. تهران: دفتر نشر معارف.
راسخ، علی احمد. (1381). «فمینیسم؛ علل و پیامدها». دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فردوسی مشهد (پدیدآورنده)، مصاحبه‌ها و خلاصه مقالات همایش اسلام و فمینیسم. همایش اسلام و فمینیسم، اسفند 3-4، (ص 237-254). مشهد: دانشگاه فردوسی.
رسولی، ابوالفضل. (1388). بررسی چگونگی بازنمایی زنان در سینمای ایران، تحلیل محتوای بیست فیلم سینمایی با محوریت نقش زنان در دو دوره ده ساله (75-1366) و (85-1376). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
رضاپور، داریوش؛ چنانی نسب، حسن و باقری، رحمان. (1395). «بررسی رابطه جامعه‌پذیری و هویت جنسیت (مطالعه موردیک دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور دزفول)». زن در فرهنگ و هنر، 8، 3: 333-348.
سجادی، مهدی. (1384). «فمینیسم در اندیشه پست مدرنیسم». مطالعات راهبردی زنان، 8، 29: 1-37.
شاوردی، حنان. (1396). تأثیر جهانی شدن بر الگوهای فمینیسم در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا مشهد.
شاهدی، سامره و فرجودی، محمدعلی. (1389). «جایگاه شغلی زن در خانواده و اجتماع از دیدگاه قرآن». زن و جامعه، 1، 4: 113-134.
شکوهی، محمد. (1391). تحلیل محتوای کتب درسی مقطع ابتدایی بر پایه جامعه‌پذیری جنسیت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
طاهرزاده، اصغر. (1387). زن آن‌گونه که باید باشد. اصفهان: لب المیزان.
طباطبایی، محمدحسین. (بیتا). ترجمه تفسیر المیزان. ترجمه ناصر مکارم شیرازی. جلد دوم، قم: دارالعلم.
طباطبایی، محمدحسین. (1384). زن در اسلام. قم: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی.
عابدینی، میمنت؛ لیاقت دار، محمدجواد و منصوری، سیروس. (1393). «بازنمایی نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های درسی سال ششم دوره ابتدایی ایران». زن و جامعه، 5 (4): 19-34.
عاملی رنانی، سعیدرضا؛ نصرت خوارزمی، زهره. (1395). «نظام جهانی جنسیت و سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه مطالعه موردی: دوره وزارت هبلری کلینتون». مطالعات زن و خانواده، 3، 1: 171-203.
فتاحی‌زاده، فتحیه. (1386). زن در تاریخ و اندیشه اسلامی. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
فروتن، یعقوب. (1390). «زنان و زبان: بازنمایی هویت جنسیتی در کتاب‌های زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی مدارس ایران». مطالعات اجتماعی-زبان‌شناسی زنان، 9 (2): 161-181.
فرهمند، مریم؛ بختیاری، آمنه. (1386). واگردهای فمینیستی در ازدواج. سهیلا. صادقی فسائی و دیگران (پدیدآورندگان)، فمینیسم و خانواده (122-158). تهران: شورای فرهنگی- اجتماعی زنان.
فریدمن، جین. (1381). فمینیسم. ترجمه فیروزه مهاجر. تهران: آشیان.
کریمیان، نفیسه. (1387). پایگاه اجتماعی زنان در خانواده (مقایسه اسلام و فمینیسم). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم قم.
گروسی، سعیده. (1395). جنسیت جامعه و جامعه‌شناسی. تهران: جامعه‌شناسان.
گیلانی، نرگس. (1391). بررسی روابط اجتماعی زن از منظر قرآن و فمینیسم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم معارف قرآن کریم.
لگیت، مارلین. (1391). زنان در روزگارشان تاریخ فمینیسم در غرب. ترجمه مهدویان. تهران: نشر نی.
محمد تقی‌نژاد، رعنا؛ قاسمی، وحید و نوروزی، رضاعلی. (1394). «تحلیل محتوای مقایسه‌ای تصاویر کتاب‌های درسی ایران و سوریه با تأکید بر نابرابری نقش‌های جنسیتی». جامعه‌شناسی کاربردی، (57): 17-38.
محمدی، معصومه. (1386). نقد رویکردهای فمینیستی به خانواده. سهیلا صادقی فسائی و دیگران (پدیدآورندگان)، فمینیسم و خانواده (193-220). تهران: شورای فرهنگی- اجتماعی زنان.
محمدی، نعیما؛ حاضری، علی محمد (1395). «تأملی در باب موانع توسعه فمینیسم اسلامی». جامعه‌شناسی ایران. (4) 17: 24 ـ 3.
مسعودی، محسن. (1392). جنسیت و برنامه درسی: تحلیل برنامه‌های درسی علوم اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان.
مرزوقی، رحمت‌اله؛ منصوری، سیروس. (1394). «تحلیل محتوای کیفی کتاب‌های درسی دوره ابتدای از منظر جهت‌گیری جنسیتی». زن در توسعه و سیاست، 13 (4): 485-469.
معصومی، مسعود. (1384). فمینیسم در یک نگاه. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ممشلی، فاطمه. (1389). بررسی دیدگاه فمینیسم و تأثیر آن بر تعلیم و تربیت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س) تهران.
میرخانی، عزت السادات. (1397). «احیاگری تفکر دینی، مطالبات زن مسلمان و خیزش دو تفکر فمینیسم اسلامی و اجتهاد اصولگرا». مطالعات راهبردی زنان، (8): 31 ـ 7.
ناظم زاده، فاطمه. (1389). «بازنمایی نقش زنان در سریال‌های تلویزیون ایران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ تهران.
نوری همدانی، حسین. (1383). جایگاه بانوان در اسلام. قم: انتشارات مهدی موعود.
وزارت آموزش و پرورش. (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
هالستی، اُله. (1385). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی. ترجمه نادر سالارزاده امیری. تهران: اننتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
Eisner, e. (1985).the educational imagination. New York: Macmillan publishing company.
Hatano, K., Sugimura, K. Crocetti, E. (2015). "Looking at the dark and bright sides of identity formation: New insights from adolescents and emerging adults in Japan".Journal of Adolescence, 1-13. http: //dx.doi.org/10.1016/j.adolescence.2015.09.008
Marine, S. B., Lewis, R. (2014). "I'm in this for real, Revisiting young women's feminist becoming". Women's Studies International Forum, 47, 11-22.
Puentes, J., Gougherty, M. (2011)." Intersections of Gender, Race, and Class in Introductory Textbooks". Teaching Sociology American Sociological Association. 41 ,2, 159 –171.
Lee, J. F.K. (2014). "Gender representation in Hong Kong primary school ELT textbooks – a comparative study." Gender and Education, 26, 4, 356 –376.
Smelser , N. J. Baltes Paul B. (2006). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Volume 1. Michigan: Elsevier.
Xiangmei, l. (2016). "Holding up half the sky? The continuity and change of visual gender representation in elementary language textbooks in post-MaoChina. Asian Journal of Women’s Studies". 22,4, 477 –496 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 376 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 197 |
||