حسن زاده, محمد, کاظمی, حجت, سازمند, بهاره. (1400). بررسی تطبیقی الگوی مشروعیت و اعمال قدرت در نظام قاجاری، پهلوی و جمهوری اسلامی. پدافند الکترونیکی و سایبری, 30(115), 175-205.
محمد حسن زاده; حجت کاظمی; بهاره سازمند. "بررسی تطبیقی الگوی مشروعیت و اعمال قدرت در نظام قاجاری، پهلوی و جمهوری اسلامی". پدافند الکترونیکی و سایبری, 30, 115, 1400, 175-205.
حسن زاده, محمد, کاظمی, حجت, سازمند, بهاره. (1400). 'بررسی تطبیقی الگوی مشروعیت و اعمال قدرت در نظام قاجاری، پهلوی و جمهوری اسلامی', پدافند الکترونیکی و سایبری, 30(115), pp. 175-205.
حسن زاده, محمد, کاظمی, حجت, سازمند, بهاره. بررسی تطبیقی الگوی مشروعیت و اعمال قدرت در نظام قاجاری، پهلوی و جمهوری اسلامی. پدافند الکترونیکی و سایبری, 1400; 30(115): 175-205.
بررسی تطبیقی الگوی مشروعیت و اعمال قدرت در نظام قاجاری، پهلوی و جمهوری اسلامی
1دانشجو دکتری جامعه‌شناسی سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران
2نویسنده مسئول: استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3دانشیار، گروه مطالعات منطقه‌ای، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران
تاریخ دریافت: 19 اردیبهشت 1400،
تاریخ بازنگری: 17 مرداد 1400،
تاریخ پذیرش: 08 شهریور 1400
چکیده
الگوی مشروعیت، دربردارنده دلایل و استدلال‌هایی است که یک نظام سیاسی با استناد با آنها موجودیت، تداوم و لزوم اطاعت از خود را نزد اتباع و شهروندان خود توجیه می‌کند. مقاله حاضر تلاش می‌کند با مراجعه به منابع، متون و اسناد مرتبط و با استفاده از روش تحلیلی- مقایسه‌ای با رویکرد تطبیقی- تاریخی، به مطالعه الگوی مشروعیت در سه نظام سیاسی تجربه‌شده در ایران معاصر پرداخته و به این سؤال اصلی پاسخ دهد که مؤلفه‌های مشروعیت در نظام قاجاری، پهلوی و نظام جمهوری اسلامی ایران کدامند؟ و وجوه اشتراک و افتراق مؤلفه‌های مشروعیت در این سه نظام سیاسی در چیست؟یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که الگوی مشروعیت در این نظام‌ها برمبنای تلفیقی از منابع مشروعیت‌ساز استوار شده است؛ لذا باید بر سرشت ترکیبی، چندبعدی و «منشوری» الگوی مشروعیت هرسه نظام سیاسی تأکید شود؛ اما تمایز مبنایی و اصلی در نقطه تأکید و تمرکز هر کدام از آنها بوده است. هسته اصلی الگوی مشروعیت و قدرت در نظام قاجاری بر مبادی اندیشه سنتی سلطنت پدرسالارانه و استبدادی استوار بوده است. در نظام سلطنتی پهلوی تأکید اصلی بر ترکیبی از اندیشه سلطنت پدرسالارانه و ناسیونالیسم باستان‌گرایانه بوده است. در جمهوری اسلامی نیز به‌عنوان نظامی برآمده از انقلابی مردمی و مبتنی‌بر آرمان‌های اسلامی، ابتنای اصلی مشروعیت نظام بر مبادی دینی و مردم‌سالارانه است.
1PhD Student in Political Sociology, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2Corresponding Author: Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
3Associate Professor, Department of Regional Studies, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Iran
چکیده [English]
The discussion of the exercise of power and legitmacy of governments as well as the efectve insttutons in it as one of the most fundamental topics in philosophy andsociology has always been at thecenterof research.In the contemporary history of Iran, ignoring the sources of legitmacy for the contnuatonof government has caused governments to be associated with acrisis of legitmacyand the wavering of sources of legitmacy, fragmentaton and short life.The purpose of this study is a comparatve studyAnd the system of the Islamic Republicis in the history of Iran According to Weber's theory, legitmacy iseither derived from the traditonal heritage, or from the charismatc qualites of a leader, or is provided by lawThroughout the history of Iranian society and its social system, changes have taken place that have also afected the patern of legitmacy.Therefore the present artcle tries to study the model of power and legitmacy in these three historical periods of the politcal system by referring to related sourcestexts and documents and using analytcal-comparatve method with acomparatve-historical approach. To answer whatare thecomponents of legitmacy in the traditonalmonarchical and system of the IslamicRepublic of Irane And what are the commonalites and diferences between the components of legitmacyin these three politcal system monarchy centered on patrimonial-authoritarian and in a monarchical system centered on dictatorship (absolute power) charismlegal and in the system of the Islamic Republic, in additon to having a divine aspect and religious powers, democracyis based on legal procedures and efciency What these three systems have incommon is their multidimensional and hybrid domain,which has been more focused on one component in eachperiod.
کلیدواژه‌ها [English]
Authority, legitmacy, traditonal system (monarchy), royal system, Islamic Republic system
مراجع
فارسی
آقازاده، جعفر و حسینی، سجاد (۱۳۹۶)، منابع مشروعیت حکومت آقامحمدخان قاجار، جستارهای تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره ۲: ۱۹۸-۱۷۱.
اوبن، اوژین (۱۳۶۲)، ایران امروز، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران: زواره.
اسکاچپول، تدا (۱۳۸۲)، دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران، ترجمه محمدتقی دلفروز، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره اول (مسلسل۱۹):۱۲۲-۱۱۹.
اکبری، م. (۱۳۷۱)، ویژگیهای ساختار قدرت در ایران، مجله نامه فرهنگ، شماره۴: ۹۱-۸۱.
بیژنی، مریم؛ معتمدنژاد، کاظم و علینی، محسن (۱۳۸۸)، جایگاه مشروعیت قانونی در گفتمانهای سیاسی رسمی نظامی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۷۵-۱۳۸۶)، فصلنامه علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبایی)، شماره ۴۶: ۱۳۸- ۱۰۷.
بشیریه، حسین (۱۳۸۰)، موانع توسعه سیاسی در ایران،تهران: نشرگام نو.
بشیریه، حسین (۱۳۸۲)، دیباچهای بر جامعه‌شناسی ایران، تهران: نشر نگاه معاصر.
بیتهام، دیوید (۱۳۸۲)، مشروع‌سازی قدرت، ترجمه محمد عابدی اردکانی، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
تراب‌پور، مهدی (۱۳۹۷)، بررسی تطبیقی نظریه مشروعیت در اندیشه سیاسی علامه حلی و ابن‌تیمیه، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
جونز، و.ت. (۱۳۷۶)، خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه علی امین، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
حاجیانی، ابراهیم و پاک‌سرشت، سلیمان (۱۳۸۷)، بررسی تجربی الگوهای مشروعیت سیاسی در بین طبقه متوسط شهری ایران، جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شماره۱: ۶۷-۵۰.
حاتمی، محمدرضا (۱۳۸۹)، مبانی مشروعیت حکومت در اندیشه سیاسی شیعه،تهران، علوم و فنون رازی.
حسینی، سیدحسین (۱۳۷۷)، فرهنگ شیعی و کاریزما در انقلاب اسلامی ایران (۵۷-۱۳۵۶)، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره ۱۳۷ و ۱۳۸: ۵۴-۵۷.
خرمشاد، محمدباقر و امینی، پرویز (۱۳۹۷)، مسئله مشروعیت در نظریه مردم‌سالاری دینی آیتالله خامنهای، فصلنامه دولت‌پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال۴، شماره۱۵: ۱۲۶-۱۰۹.
دولتیاری، آرش (۱۳۸۸)، سیرتحول مبانی مشروعیت جمهوری اسلامی ایران، پایاننامه جهت اخذ کارشناسی ارشد در رشته حقوق عمومی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز.
دیلمقانی، فرشید و قاسمیترکی، محمدعلی (۱۳۹۶)، جایگاه هویت ملی در ایران نگاهی به تطور تاریخی الگوها و سیاستهای هویت ملی از زمان باستان تا دوره پهلوی اول، سیاست متعالیه، سال۵، شماره۱۹: ۱۷۶-۱۵۵.
رحیمی (روشن) حسن و حسینی، سیده‌فاطمه (۱۳۹۷)، نسبت‌سنجی مفهوم ناسیونالیسم با گفتمان انقلاب اسلامی، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال۸، شماره۲۸: ۷۳-۵۱.
رنجبر، مقصود (۱۳۸۸)، فرهنگ سیاسی ایرانیان؛ رفتارها و ایستارها (قسمت دوم)، پگاه حوزه، ۲۴مرداد، شماره۲۶۰.
زارع، عباس (۱۳۸۱)، عادی‌شدن فره، بحثی در مبانی مشروعیت و قدرت در جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم، قم: انتشارات آفتاب سبا.
زریری، رضا (۱۳۸۴)، تجددگرایی و هویت ایران در عصر پهلوی، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، مجله زمانه، سال۴، شماره۴.
سیلانی، علیاکبر (۱۳۹۵)، "نظام سیاسی مطلوب در فلسفه سیاسی مقام معظم رهبری"، فصلنامه معرفت، مهر، شماره۲۲۶: ۴۶-۲۹.
ساجدی، عبدالله و خسروبیگی، هوشنگ (۱۳۹۷)، مشروعیت در حکومت‌های ایرانی‌تبار: طاهریان تا آل بویه، تهران، ندای تاریخ.
سبزه‌ای، محمدتقی (۱۳۹۲)، جامعه‌شناسی انقلاب و انقلاب‌های اجتماعی، کرمانشاه، دانشگاه رازی: ۲۶-۲۸.
شمسینی غیاثوند، حسن (۱۳۸۳)، پهلوی‌ها و سلطانیسم ماکس وبر، مجله زمانه، شماره۲۲.
غنیزاده، پیام و مرتضویان، سیدعلی (۱۳۹۸)، ناکامی فرهنک راهبردی و چالش مشروعیت در نظام سیاسی، مورد مطالعاتی فرهنگ راهبردی در عصر پهلوی، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال۱۴، شماره۴۸: ۲۴-۱.
فیرحی، داوود (۱۳۸۲)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها: ۲۶۰-۲۶۲.
قوام، عبدالعلی (۱۳۷۸)، چالش‌های توسعه سیاسی، تهران: قومس.
قربانی، مصطفی و شفیعیفر، محمد (۱۳۹۵)، "ارکان مشروعیت در اندیشه آیتالله خامنهای"، فصلنامه اندیشه ولایت، پاییز و زمستان، شماره۴: ۲۳-۴۰.
کدیور، محسن (۱۳۷۷)، نظریههای دولت در فقه شیعه،تهران: نشرنی.
کاتوزیان، محمدعلی (۱۳۷۹)، دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
کواکبیان، مصطفی (۱۳۷۸)، مبانی مشروعیت در نظام ولایت‌فقیه، چاپ دوم، تهران، ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، نشر عروج.
کرامت، فرهاد (۱۳۹۳)، عناصر مشروعیتیابی در نظامهای سیاسی و مردم‌سالاری دینی، فصلنامه راهبرد، شماره ۷۲، سال ۲۳: ۱۱۹-۹۹.
کرامت، فرهاد و علی‌پور، حسین (۱۳۹۹)، مؤلفه‌های مشروعیت سیاسی ازمنظر قانون اساسی، فصلنامه علمی- پژوهشی سیاست متعالیه، سال۸، شماره ۲۸: ۲۴۴-۲۲۴.
کرمی، ابوالفضل (۱۳۸۷) بررسی تطبیقی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشروعیت نظام سیاسی (در بین گروههای اجتماعی شهر بابل)، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور مرکز تهران.
گلیانی، علی (۱۳۷۸)، مشــروعیت و ثبات سیاسی در ایران (۱۳۵۷-۱۳۳۲)، رساله دوره دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
گردشنی، حمیدرضا (۱۳۸۹)، مبانی فقهی مشروعیت قدرت سیاسی در اندیشه امام خمینی (ره)، تهران، مؤسسه فرهنگی و هنری قدر ولایت: ۶۳-۶۷.
مطلوب‌کاری، اسماعیل (۱۳۹۹)، درآمدی بر مبانی مشروعیت در دولت ساسانی؛ نظریه و روش در دوره‌بندی تاریخ آخرین پادشاه باستانی ایران، تهران: نگاه معاصر.
لاریجانی، علی و غلامی ابرستان، غلامرضا (۱۳۹۰)، "رابطه اقتدار و مشروعیت در نظام سیاسی اسلام "، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره۴، شماره۱۶: ۹۲-۶۵.
لاریجانی، محمدجواد (۱۳۶۹)، مقولاتی در استراتژی ملی، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
لیپست، سیمور. م. (۱۳۷۴)، مشروعیت و کارآمدی، ترجمه رضا زبیب، مجله فرهنگ توسعه، شماره هجدهم، خرداد و تیر: ۱۰.
میرزایی، جمشید (۱۳۹۸)، سنخ آرمانی ماکس وبر، ابزاری تحلیلی برای گونه‌شناسی مناسک سوگواری‌های عاشورا، مجله جامعه‌شناسی ایران، پاییز، دوره ۲۰، شماره ۳: ۹۲.
مسعودی، ابوالحسن (۱۳۸۲)، مروج‌الذهب، جلد اول، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی: ۲۴۲-۲۴۳.
نصر، محمدعارف (۱۳۸۴)، منابع و آثار سیاسی اسلامی، ترجمه و تعلیق مهران اسماعیلی، تهران: نشر نی: ۷۰-۶۷.
دانش پژوه، محمدتقی (۱۳۴۱)، تحفه (در اخلاق و سیاست)، به اهتمام محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب: ۲۴-۲۳.
وبر، ماکس (۱۳۷۴).اقتصاد وجامعه، ترجمه عباس منوچهری، مهرداد ترابینژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: انتشارات مولی.
